Menno's Reis 2024
Samen bouwen aan de toekomst
325 jaar geleden ging de Friese strateeg en vestingbouwer Menno van Coehoorn op inspectiereis met als opdracht om de verdediging van de Republiek te verbeteren. Zijn plan legde de basis voor wat we nu kennen als de Zuiderwaterlinie. Met ‘Menno’s Reis’ treden we in de voetsporen van Menno van Coehoorn. In 2023 vonden er van Grave tot Bergen op Zoom al diverse activiteiten plaats waarin verleden, heden én toekomst samenkwamen. Meer over die activiteiten lees je hier. In 2024 gaat Menno’s Reis verder. Met nieuwe activiteiten, waarin kunst een centrale rol speelt, bouwen we samen aan de toekomst van het erfgoed. Hoe kan de Zuiderwaterlinie een inspiratiebron en versneller zijn voor de huidige ruimtelijke en maatschappelijke opgaven?
Kansenkaart
Het innovatieve plan dat Van Coehoorn rond 1700 bedacht, bood een oplossing voor de uitdagingen van zijn tijd. Vandaag de dag staan we in Nederland voor nieuwe ruimtelijke en maatschappelijke opgaven. Denk aan klimaatverandering, water- en natuurbeheer en woningbouw. In 2023 wisselden geïnteresseerde bewoners, ambtenaren, heemkundigen en experts tijdens vijf zogeheten ‘ateliers’ met elkaar van gedachten over de rol die het erfgoed van de Zuiderwaterlinie kan spelen in de oplossingen voor die belangrijke opgaven.
De deelnemers van de ateliers zagen verschillende kansen. Deze kansen zijn verzameld op ‘kansenkaarten’ waar de Zuiderwaterlinie samen met haar partners aan verder gaat werken. Zo gebruikt de Provincie Noord-Brabant die kansen en inzichten én de kennis uit het netwerk van de Zuiderwaterlinie voor de uitwerking van het Brabants ruimtelijk voorstel “Richting geven aan ‘De Kwaliteit van Brabant’”. Daarin staan de ruimtelijke uitdagingen voor Brabant richting de toekomst. De denkwijze en strategie van Menno van Coehoorn – kijken naar het grotere geheel en daar de samenhang en logica in zien – is daarvoor actueler dan ooit.
Design Challenge: "Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard"
De Henriëttewaard in Den Bosch wordt geconfronteerd met diverse wateruitdagingen, waaronder overstromingen en droogte, evenals kwesties rond biodiversiteit, participatie en erfgoed. Hoe kunnen we het watersysteem herontwerpen om toekomstige uitdagingen aan te gaan?
Om onder andere deze vraag te beantwoorden organiseerden we in samenwerking met Kunstloc Brabant, Staatsbosbeheer, TU Delft, NVTL, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Gemeente ’s-Hertogenbosch, Waterschap Aa en Maas en de Provincie Noord-Brabant een Design Challenge. De jury heeft 5 ontwerpteams geselecteerd die hun visies verder hebben uitgewerkt in innovatieve, klimaatbestendige en creatieve ontwerpen die tot de verbeelding spreken.
Op 23 oktober 2024 wordt de winnaar bekendgemaakt tijdens de Dutch Design Week. Er is dan ook een dialoogsessie, waarbij de ontwerpers, partners, belanghebbenden en geïnteresseerden reflecteren op de ontwerpen en deze beoordelen op innovatie, toepasbaarheid en inspiratie voor de Henriëttewaard en andere locaties in Nederland (of daarbuiten). Klik hier voor meer informatie over de dialoogsessie.
Lees hier het interview met juryvoorzitter Floris Alkemade over heldenmoed en verbeeldingskracht.
Bekijk de vijf ontwerpen van de Design Challenge
Kunstwerkbelevenissen
Met de kennis van de geschiedenis van de Zuiderwaterlinie en met oog voor de opgaven die er liggen voor de toekomst zullen beeldend kunstenaar Tijs Rooijakkers en multidisciplinair kunstenaar Paul Staring in de loop van het jaar en verspreid over de linie meerdere kunstuitingen organiseren. Deze uitingen maken de linie zichtbaar en verbinden haar met betrokkenen, probleemeigenaren en geïnteresseerden en zetten hen aan tot dialoog en daadkracht.
Menno’s inspectiereis
Vanaf het Rampjaar in 1672 kreeg de Nederlandse Republiek er een gevaarlijke, nieuwe vijand bij: het Frankrijk van Zonnekoning Lodewijk XIV. In de schaduw van deze constante dreiging en met het Rampjaar vers in het geheugen gaf koning-stadhouder Willem III baron Menno van Coehoorn opdracht de grenzen van de Republiek te versterken. Daarom ging Menno van Coehoorn aan het eind van de 17e eeuw op een uitgebreide inspectiereis langs de vestingsteden in Brabant en omgeving.
Vol inspiratie kwam Menno na deze reis met het idee om de vestingsteden aaneen te rijgen tot een keten, met forten en schansen op strategische plaatsen, verbonden door vlaktes die je onder water kunt zetten (inunderen). Hij zag daarbij kansen voor een nieuwe manier van vestingbouw. Deze innovatieve Zuiderfrontier, tegenwoordig bekend als Zuiderwaterlinie, kenmerkt het landschap tot op de dag van vandaag.
Lees het artikel over Menno's reislust
