Plantageroute West

Natuur in de vorm van heide, bossen en vennen vind je in de omgeving van Roosendaal volop. Die natuur is echter in de loop van de eeuwen vrijwel geheel door de mens tot stand gekomen. Turf is ontgonnen, vaarten gegraven, bomen omgehakt en herplant, heide geplagd en begraasd door kuddes schapen. Kortom de mens heeft flink ingegrepen in de natuur. Een mooi voorbeeld daarvan is ook het feit dat de oudste productiebossen in Nederland te vinden zijn in Zuid-West Brabant: de Wouwse Plantage. Een dubbelzinnige naam: een woud is een ongerept bos, een plantage een aangeplant bos.

Op initiatief van landeigenaar P.J. baron de Caters werd nabij zijn landgoed en steenfabriek in 1870 een kerk gebouwd die het centrum van het nieuwe Pindorp ging vormen, later Wouwse Plantage (1) genoemd. De Gertrudiskerk is na de Tweede Wereldoorlog door architect Jac. Hurks hersteld. Oorspronkelijk had de doorgaande straat in het dorp exact dezelfde verdeling en maten als de leien in Antwerpen, woonplaats van de baron. In het dorp staat sinds 1996 een beeld van Leon Vermunt. Het stelt een ‘pinnerooier’ of houthakker voor. Het begrip ‘Mastepinne’ verwijst naar de stronken die na het hakken achterbleven van de dennenbomen of het is mogelijk ook een verwijzing naar de dennenappels.

Het gebied van landgoed Wouwse Plantage (2) bestond oorspronkelijk uit een veenmoeras. Na ontginning van de turf ontstonden heide en zandverstuivingen. Bosbouw wordt hier vanouds beoefend, want al in 1504 liet de markies van Bergen op Zoom hier bomen planten. Daarmee is Wouwse Plantage het oudste productiebos in ons land. In de negentiende eeuw liet eigenaar baron de Caters het terrein beplanten met diverse soorten dennen. Op het landgoed staan behalve het landhuis of ‘kasteel’ enkele monumentale boerderijen met bijgebouwen, een jachthuis, een houtzagerij en een boswachterswoning. Tevens is in Plantage Centrum een brandweermuseum aanwezig.

Op de Brabantse Wal (3), een natuurlijke verhoging in het terrein nabij Bergen op Zoom, zijn verschillende oude landgoederen te vinden zoals Zoomland, Lievensberg of Mattemburgh. De hoger gelegen bossen worden er afgewisseld met natte, zompige terreinen, de resten van vroegere moerassen of turfafgravingen. Naast verzopen bossen is er ook de Zeezuiper te vinden, de plas die een verzamelplaats is voor het vele water. De vroegere jeugdherberg Klavervelden genoot bovenregionale bekendheid. Nu is daar Natuurpoort Stayokay te vinden met allerlei faciliteiten: klimbos, bosgolf, blotevoetenpad en speeltuin.

Het centrum van het dorp Wouw (4) wordt gevormd door de Markt. Op het grasplein staan twee hardstenen pompen uit de achttiende eeuw met daarop het wapen van Karel Theodoor markies van Bergen op Zoom. De laatgotische Lambertuskerk is na de Tweede Wereldoorlog hersteld en herbergt de Wouwse ‘mannekes’. Dat zijn fraaie houten beelden uit de vroegere abdij van Sint Bernards aan de Schelde.