Turfroute lang

Volg de sporen van de Roosendaalse turfgeschiedenis

De regio rondom Roosendaal kent een rijke turfgeschiedenis. Zo kun je in de vele natuurgebieden vandaag de dag nog steeds sporen vinden van de turfhandel van honderden jaren geleden. En wist je dat vele straatnamen en plaatsnamen hun naam te danken hebben aan deze historie? Fiets de turfroute en geniet van de bijzondere verhalen!

West-Brabant had, dankzij de veenrijke grond, van de dertiende tot het begin van de achttiende eeuw een levendige turfhandel. Turf diende als brandstof en was zeer gewild, niet alleen in Nederland maar ook over de grens in België. In de zomermaanden werd de turf uitgegraven in de veengebieden, te drogen gelegd en vervolgens via turfvaarten naar havens als Roosendaal, Oudenbosch of Steenbergen vervoerd. En wist je dat ‘moer’ een andere naam voor turf is? Daar zijn bijvoorbeeld de plaatsnamen Nieuwmoer en Moerstraten van afgeleid. 

En zo zijn er meer namen die doen denken aan het turfverleden, zoals de Oude Turfvaartsestraat (1). Deze straat volgt namelijk een oude turfvaart uit 1610. Toen het turftransport stil kwam te liggen werd deze vaart gedempt, maar de straatnaam verraadt het verleden. Ook bij camping Zonneland zie je een stuk van de geschiedenis: zo herinneren de bassins hier aan de vroegere waterwinning en later het voormalige zwembad op deze plaats.

Over de Molenbeek, vlakbij Nispen, ligt het turfvaart aquaduct (2), een brug met waterbakken als leuning waar het water overstroomt. Dit eigentijdse kunstwerk is een herinnering aan het aquaduct dat hier ooit lag. Ten tijde van de moernering stak hier een turfvaart de beek over. Aan weerszijden van de N262 staan verder twee muren met verschillende bruine tinten die de verschillende verdwenen bodemlagen weergeven. Daarnaast heeft kunstenares Marijke Maas de turf teruggebracht in het landschap: met cortenstaal maakte zij een stapel “turfblokken”. 

Achter de kerk in Nispen is een TurfTuin (3) aangelegd, waar de verbeelding van turf centraal staat. Het is een plek om heerlijk te recreëren of om je even rustig terug te trekken. Een belangrijk onderdeel van de TurfTuin is het Openluchttheater Nispen.

De Gerda Hoeve (4) gelegen op deze route verdient ook bijzondere aandacht. De boerderij dateert al van voor 1900 en werd in 1927 verbouwd naar ontwerp van de Roosendaalse architect Jacques Hurks. Het is een zeldzaam voorbeeld van een boerderij met schuur in de stijl van de Amsterdamse school. Kenmerkend zijn de parabooldaken, de houten gevel van de schuur en het fraaie metselwerk. Vandaag is de Gerda Hoeve vooral bekend als ijsboerderij. Een perfect rustpunt als je een korte pauze wilt houden!

De Roosendaalse Vaart (5) is het Belgische deel van wat in Nederland de Natte of Elderse Turfvaart heet. Langs deze turfvaart, die dateert uit 1449, werden de turfblokken uit veengebied de Matjens of de Maatjes naar Roosendaal gebracht.

De Zoom (6) is een diep gelegen, 13,5 kilometer lange stroom die ontspringt op de Kalmthoutse Heide als Oude Moervaart. Als Spillebeek en De Zoom stroomt ze langs Essen en Wouwse Plantage naar Bergen op Zoom. Deze waterweg werd vroeger gebruikt om turf naar de haven van Bergen op Zoom te vervoeren. Dat gebeurde per turfvlet, een schip van 15 meter lang en 2,5 meter breed dat werd getrokken door vier personen die op de waterkant liepen. De turfvaarten waren niet veel breder dan de vletten, dus boten konden elkaar niet passeren. Om problemen te voorkomen voer men in konvooien van enkele tientallen aan elkaar gekoppelde turfschepen achter elkaar. Na aanvankelijk een belangrijke functie te hebben gehad als turfvaart kreeg De Zoom later vooral een belangrijke rol bij de waterhuishouding als onderdeel van de West-Brabantse Waterlinie. Om voldoende water in de Zoom te houden, werd gebruik gemaakt van vennen in het gebied, zoals de Zeezuiper (7) en het Keutelmeer.

De Zeezuiper is gelegen op Landgoed Zoomland (8), dat is ontstaan uit vier oudere door Bergse notabelen gestichte landgoederen uit de zeventiende en achttiende eeuw. Het gebied is maar liefst driehonderd hectare groot en eigendom van de Stichting Brabants Landschap en het kent vele prachtige lanen naast enkele heidevelden, weiden en akkers.