Terugblik atelier Grave 7 juli 2023

Op 7 juli jl. vond het eerste atelier in een reeks van vijf plaats in het Zuiderwaterliniebezoekerscentrum in Grave. De ateliers worden georganiseerd in het kader van het project Menno’s Reis, waarin de erfenis van Menno van Coehoorn als grondlegger van de Zuiderwaterlinie onder de loep wordt genomen. 

Deelnemers van de ateliers bestaan uit inwoners van de regio, beleidsmakers en mensen die werken met natuur, erfgoed en waterbeheer. Deze gemengde groep mensen ging met elkaar in gesprek over de thema’s erfgoed, natuur en water. De werktafels met daarop de Zuiderwaterlinie in verschillende lagen, maakten de onderwerpen tastbaar. De experts Jos Cuijpers (historicus, erfgoed), Jacob Knegtel (RCE, adviseur landschap) en John Jansen (water, Waterschap Aa en Maas) namen in werksessies groepen deelnemers mee in de onderwerpen. Gespreksbegeleider Lucas Zoutendijk van Studio 1:1 zorgde voor overzicht, concretisering en verdieping, waarna interessante ideeën en voorstellen genoteerd konden worden op werkvellen. Demian Albers, VR-designer bij Studio APVIS, deed nieuwe inspiratie op door de werksessies bij te wonen. De resultaten van de ateliers worden zodoende verwerkt in het kunstwerk dat samen met de ateliers door de linie reist. Het kunstwerk blijft dus groeien tot het eindpunt Bergen op Zoom bereikt. De belangrijkste besproken punten lees je hieronder.

Erfgoed

Er zijn veel kansen om de Zuiderwaterlinie bij inwoners onder de aandacht te brengen in de regio, bijvoorbeeld door middel van dijkversterking. Dijkversterking is zichtbaar. De opgave ligt niet alleen bij de experts, maar ook bij inwoners die trots kunnen worden op het gebied. Niet alleen de vestingsteden moeten onder de aandacht worden gebracht. Zij zijn onderdeel van de hele keten. Concrete suggesties zijn het zichtbaar maken van verborgen afwateringssluizen. De waarde van het gebied is dat het de sleutel was om de vijand buiten Holland te houden. Het gebied tussen Grave en Den Bosch is vergeten gebied. Het kan zichtbaarder worden met kunst en restauratiewerkzaamheden.

Water
De Beerse Maas en de Beerse Overlaat hebben twee functies, namelijk de aanpak van overstromingen en de aanpak van droogte. Het fungeert namelijk ook als reservoir. Meekoppelkansen: dijkverzwaringstrajecten. Energie, kan de maas niet als stuw fungeren om als energiewinning te fungeren. Buffers rond linie als batterijen laten werken. Energievraagstuk dus meenemen. Hoe zat het vroeger, waren die vraagstukken er toen ook 100 jaar geleden? Kan op onderzoeksagenda. Zaken concreet realiseren: kijk integraal. Gebieden hebben weinig verbinding met elkaar nu, kan dat niet beter, als geheel zichtbaar worden? Samenwerking stimuleren, met heemkundekringen en gemeenten en de Alliantie. 

Natuur
Het idee van een landschapsstructuur als verbinder werd besproken. Die structuren zijn de laatste eeuwen grotendeels verdwenen. De geschiedenis van natuurlijk Brabant herkennen we niet meer terug, maar dat was en is nog steeds de Zuiderwaterlinie. Kijk maar naar die structuren die er nu nog zijn: afwateringen, schansen – kunnen we hier een nieuw nieuw verhaal mee vertellen? Onderzoek doen is van belang. Hierbij kunnen we naar de historische kaarten van voor de ruilverkavelingen kijken. Er liggen kansen voor groen en water als je onderzoek doet naar waar ruimte is voor deze aspecten. We moeten ervoor zorgen dat de Zuiderwaterlinie een rol heeft als verbinder bij onderwerpen als historie, cultuurlandschappen en groenindeling. Kijk hierbij niet alleen naar één natuurgebied maar ook de gebieden eromheen en maak verbindingen. De Zuiderwaterlinie moet daarbij zo vroeg mogelijk aan tafel zitten. Wie stelt een natuurvisie op vanuit de provincie of gemeenten? Water en bodem leggen uit waar mens en natuur vroeger verbonden waren. Die verbinding is nu weg, maar kan weer een onderdeel worden van onze kennis van het Brabantse landschap, met de Zuiderwaterlinie als aanjager.

Dank aan alle deelnemers voor hun input en ideeën, dank aan de gastvrouwen van het Zuiderwaterlinie bezoekerscentrum voor de gastvrijheid en dank aan Lucas Zoutendijk en de experts voor hun begeleiding.

Ook meedoen aan de ateliers? De volgende vindt plaats in Heusden op 8 september van 15:00 tot 17:00. Hier vind je meer informatie over de ateliers en hoe je je kunt aanmelden.