Update liniebreed onderzoeksproject ‘De oorlog achter de voordeur’
Op vrijdag 10 januari organiseerden we een bijeenkomst voor onderzoekers uit de hele Zuiderwaterlinie om de voortgang van ons liniebrede onderzoeksproject over de inkwartiering van militairen en de opvang van oorlogsvluchtelingen te bespreken. We troffen elkaar op een indrukwekkende en inspirerende locatie: het voormalig Gijzelaarskamp Beekvliet in Sint-Michielsgestel. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zaten er op deze locatie honderden leden van de Nederlandse intelligentsia gevangen als pressiemiddel tegen het verzet.
Thematisch raakt de expositie over Beekvliet aan ons liniebrede onderzoeksproject over de menselijke ervaring van de oorlog: wat betekent het als er vreemde personen in een oorlogssituatie (gedwongen) bij je in huis komen wonen? Hoe leef je met hen samen? Wat leer je van elkaar? Wat voor problemen ontstaan er? Waar verwonder je je over? Wat voor menselijke relaties ontstaan er dan? Hoe werd deze inkwartiering en vluchtelingenopvang in het verleden georganiseerd? Met de waterlinie lag het Zuiderwaterliniegebied altijd in de frontlinie en daarom was de huisvesting van militairen en oorlogsvluchtelingen er aan de orde van de dag.
Met zo’n vijftien heemkundigen onderzoeken we sinds afgelopen lente het onderbelichte onderwerp ‘inkwartiering’. De bijdragen gaan over bijna alle tijdvakken en regio’s van de Zuiderwaterlinie. Zo gaan een aantal hoofdstukken dieper in op de inkwartiering en vluchtelingenstromen tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog en het beleg van Bergen op Zoom in het bijzonder. Ook is er aandacht voor de honderdduizenden Belgische vluchtelingen die tijdens de Eerste Wereldoorlog naar Nederland kwamen en waarvan er velen onderdak vonden bij Brabantse gezinnen of in speciaal daartoe ingerichte ‘Vluchtoorden’. Tijdens Operation Market Garden lag het dorp Reek op een belangrijk kruispunt en zo werd het één groot legerkamp, waarbij sommige boeren onderdak boden aan wel meer dan 100 (!) geallieerde soldaten. Deze gebeurtenissen uit het verleden echoën door in het heden, nu vele Oekraïense oorlogsvluchtelingen een tijdelijk thuis hebben gevonden bij gastvrije gezinnen. Zoals bekend herhaalt de geschiedenis zich niet, maar rijmt ze, en door deze Oekraïeners en hun gastgezinnen te interviewen, willen we hun unieke vers vastleggen en doorvertellen.
In oktober hopen we ons boek feestelijk te presenteren, maar daarnaast willen we de opgehaalde verhalen ook graag doorvertellen in bijvoorbeeld een podcastaflevering of theatervorm. Ook gaan sommige van onze onderzoekers een cursus storytelling volgen om zo de onderzoeksresultaten in een meer verhalende vorm te kunnen gieten.
Vind je dit project interessant klinken en wil je meedoen? Neem dan contact op met s.koenis@zuiderwaterlinie.nl. We zoeken nog onderzoekers die zich op de Tachtigjarige Oorlog, het Rampjaar of de Franse Tijd willen richten. Ook zijn we nog op zoek naar Oekraïeners en hun gastgezinnen om te interviewen.