Portret Menno baron van Coehoorn komt naar Bergen op Zoom

Het Portret van Menno baron van Coehoorn komt naar Bergen op Zoom. Van Coehoorn arriveert op 14 maart 1698 na een inspectiereis langs de verdedigingslinie van de Republiek der Verenigde Nederlanden. Bijna 324 jaar later, ook in maart, komt het portret van het Rijksmuseum naar Bergen op Zoom voor een langdurig verblijf. Het schilderij wordt feestelijk onthuld door burgemeester Frank Petter op vrijdag 11 maart om 14.00 uur in de Hofzaal van het Markiezenhof. 

Aanleiding
Het Markiezenhof is lid van M5, de bijzondere samenwerking van vijf stadsmusea met het Rijksmuseum die reizende tentoonstellingen organiseren over de elementen aarde, water, lucht en vuur. Ter gelegenheid van het nieuwe depot van het Rijksmuseum te Amersfoort en de fijne samenwerking mochten de 5 stadsmusea een schilderij kiezen uit de rijke collectie van het Amsterdamse museum voor een langdurig bruikleen. Het Markiezenhof koos voor het portret van de vestingbouwer. Het betreft een kopie naar schilder Caspar Netscher (1675-1700). Het originele hangt in het Rijksmuseum Twenthe te Enschede. 

Menno baron van Coehoorn (Britsum,1641 – Den Haag, 1704)
Van Coehoorn maakt op het slagveld indruk als infanterist en verwerft een reputatie als Nederlands grootste vestingbouwer. Zijn belangrijkste wapenfeit is de verovering van Namen in 1695. Uit waardering hiervoor wordt hij tot luitenant-generaal bevorderd en krijgt hij de titel van baron. Hij wordt door de koning-stadhouder Willem III aan het hoofd geplaatst van de landelijke fortificatiedienst: de kroon op zijn militaire carrière. 

Het wordt zijn taak om het landsbestuur te adviseren over de manier waarop het grondgebied moet worden verdedigd. Van Coehoorn voert daarbij de nodige verkenningen uit door het hele land en geeft vervolgens leiding aan de opzet van een omvangrijk bouwprogramma, dat de modernisering en aanpassingen van een groot aantal (grens-) vestingen omvat. Menno van Coehoorn is verantwoordelijk voor de planning van een serie linies die de grenzen van de republiek moeten beschermen tegen invasies, zoals het Zuiderfrontier (Zuiderwaterlinie) tussen Bergen op Zoom en Grave. Van diverse plaatsen ontwerpt hij de verdedigingswerken met als meesterwerk de vesting Bergen op Zoom. 

Menno van Coehoorn overleed in 1704 op 63-jarige leeftijd. Hij heeft de vesting Bergen op Zoom, zijn meesterwerk, nimmer als voltooid kunnen aanschouwen. De vesting is pas in 1744 voltooid, veertig jaar na zijn overlijden. De stad was tot dan toe nog door geen enkele troepenmacht ingenomen en was, figuurlijk gesproken, dus nog ‘maagd’. Dat wordt dan ook haar eervolle bijnaam ‘La Pucelle’. 

Zaal 1747
Het portret van Menno van Coehoorn is na de feestelijke onthulling (op vrijdag 11 maart om 14.00 uur) te bezichtigen in Zaal 1747. Hier vertellen we het verhaal over de bouw van de vesting en de uiteindelijke inname door de Fransen. Ook de grote maquette van de vesting Bergen op Zoom en de West-Brabantse waterlinie staat in deze zaal, dit is een kopie uit het Musée des Plans-reliefs te Parijs. De komst van Menno is een mooie opsteker voor het museum en het belang voor de geschiedenis van de stad en regio. 

Bovendien is er vanuit Zaal 1747 een mooie verbinding te leggen met De Verborgen Vesting en het Ravelijn, waar bezoekers restanten van de ingenieuze vesting van Menno van Coehoorn kunnen bekijken. 

In de Blauwe Zaal van het museum is een Coehoornmortier te bewonderen en Menno is één van de personages die zelf zijn geheimen vertelt van zijn vestingbouwtheorieën. 

Zuiderwaterlinie
Bergen op Zoom vormt samen met Steenbergen en Tholen het westelijk verdedigingsonderdeel van de Zuiderwaterlinie. Dit deel van de linie werd vanwege het strategisch belang beschouwd als de ‘Sleutel tot Zeeland’. Menno van Coehoorn is de ontwerper en bedenker van deze unieke vestingwerken. 

Dhr. Jacob Knegt, onderzoeker bij Alliantie Zuiderwaterlinie, geeft vrijdag een toelichting over de vestingbouwkundige. 

Informatie schilderij: portret van Menno baron van Coehoorn (1641-1704). Caspar Netscher (kopie naar), laatste kwart 17e eeuw. Bruikleen Rijksmuseum Amsterdam.