Opstand, afbraak, opleving (1830-1839 tot nu)
Tijdens de Belgische Opstand vervult de Zuiderwaterlinie voor de laatste keer een glansrol. Tijdens de oorlogen in de 20e eeuw zouden er nog delen gebruikt worden, maar verval was onontkoombaar. Gelukkig is de rijke erfenis van de linie bewaard gebleven. Een weelde waar we nu nog steeds uit putten en aan toevoegen!
De laatste dienst
In 1830 breekt de Belgische Opstand uit. Als frontier van de Zuidelijke Nederlanden vormden de Belgen vaak een buffer tijdens Frans-Nederlandse conflicten. Nu wilden zij zelfbestuur; onafhankelijkheid van het Koninkrijk der Nederlanden. De opstand en revolutie tegen Nederland duurde negen jaar. De Zuiderwaterlinie was de belangrijkste verdediging tegen de Belgen. Er zouden nog heel wat versterkingen worden bijgebouwd Uiteraard gebeurde dat met water: er zijn plekken in Brabant die deze gehele negen jaar onder water hebben gestaan!
Na 1839 begon echter het verval van de linie. De pas aangelegde Nieuwe Hollandse Waterlinie zou voortaan de belangrijkste verdediging vormen tijdens oorlogen. De Zuiderwaterlinie werd ook minder relevant omdat de dreiging verschoof van België en Frankrijk naar Duitsland. In 1874 kwam de Vestingswet die nog een paar delen van de linie inzette bij de verdediging van Nederland. Maar 10 jaar later werd het gebruik van de Zuiderwaterlinie officieel opgeheven.
Beeld: Épisode des Journées de septembre 1830 sur la place de l'Hôtel de Ville de Bruxelles - Gustave Wappers
Een rijke erfenis
Tijdens de oorlogen van de 20e eeuw, speelde de Zuiderwaterlinie geen rol meer. De wallen, schansen, forten en sluizen raakten in verval: erosie, vocht en de overname door de natuur werden de grootste vijand. Tijdens de Eerste Wereldoorlog zouden er manschappen worden geplaatst op strategische plekken langs de linie, maar bleef Nederland neutraal. Gedurende de Tweede Wereldoorlog zouden delen van de linie wel worden ingezet maar met de komst van vliegtuigen was de inzet van inundaties natuurlijk hopeloos ouderwets.
Zowel Geallieerde als Duitse troepen maakten gebruik van wat de linie te bieden had. Fort De Hel en Fort Prins Hendrik zouden door de Duitsers worden gebruikt als uitkijkpost en detentiekamp. De stad Grave zou als doorgangsplaats fungeren voor geallieerde soldaten tijdens operatie Market Garden. In de jaren ‘50 werd het Gelderse Fort Sint Andries, eveneens aan de linie gelegen, nog ingezet als uitkijkpost voor vijandige Russische vliegtuigen.
Vanaf 1995, met de opkomst van erfgoedzorg in landschappen, neemt de interesse voor de Zuiderwaterlinie weer toe. De historie en sporen in het Brabantse landschap bieden een schatkist aan informatie. Vandaag de dag voegen we daar de verhalen aan toe van mensen die zowel vroeger als nu langs de linie wonen. Dankzij hun kennis en ervaringen brengen we de Zuiderwaterlinie weer tot leven met nieuwe inzichten en onderzoeken. Zo dragen we allemaal zorg voor de rijke erfenis en bouwen we samen verder aan het verhaal van de Zuiderwaterlinie.
Beeld: Fort de Roovere, een modern opgeknapt fort
Verhalen
-
Anne van Kuijk - Reuring in Rooi: De Dommel in stelling gebracht in de nadagen van de Belgische Opstand
Anne van Kuijk - Reuring in Rooi: De Dommel in stelling gebracht in de nadagen van de Belgische Opstand
In de eerste maanden van 1839 was het in Sint-Oedenrode, in de volksmond ‘Rooi’ geheten, een drukte van belang. Ongeveer 1000 militairen uit andere delen van Nederland kwamen naar het dorp en namen hun intrek in de huishoudens van de toen circa 4000 Rooienaren . Met inzet van lokale ambachtsmensen en boeren en hun in beslag genomen gereedschappen, karren en bouwmaterialen, braken deze militairen bruggen over het riviertje de Dommel af en realiseerden ze in een hoog tempo drie verdedigingswerken op strategische locaties in het dorp. Door het opzetten van het water via de sluizen van onder meer watermolen de Borchmolen, lieten zij de Dommel overstromen, om de toegang tot het dorp en het achterliggende gebied te belemmeren.
De historie en het heden komen samen - Wat kun je vandaag de dag nog bezoeken?
-
Herinnering aan zware tijden
Herinnering aan zware tijden
Dat de Zuiderwaterlinie ook in de moderne tijd een rol vervulde, is tragisch maar waar. Fort Prins Frederik werd door de Duitse troepen gebruikt als gevangenis en uitkijkpost - op deze plek kun je stilstaan bij deze geschiedenis.
-
Oud fort wordt moderne oase
Oud fort wordt moderne oase
Hoe blazen we erfgoed nieuw leven in? Fort de Roovere laat zien hoe het kan! Dit fort heeft zich bewezen tegen Spaanse, Franse en Belgische legers maar verwelkomt sinds 2010 bezoekers om te genieten van bijzondere architectuur en weelderige natuur.
