Rampjaarherdenking (1672)

Bijna elke Nederlander kan wel wat vertellen over het Rampjaar in 1672. De geschiedenisles heeft ons namelijk geleerd dat het volk toen redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos was. Het betekende het einde van de Gouden Eeuw voor de Nederlandse Republiek. De Republiek stond machteloos tegenover het machtige Franse leger van de jonge Lodewijk XIV en begaf zich aan de rand van de afgrond. Het Rampjaar en de Zuiderwaterlinie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

In 2022 vond de Rampjaarherdenking plaats. Kijk met ons mee terug op een jaar vol lezingen, bijeenkomsten en activiteiten over de waterlinie 1672!

De herdenking in de Zuiderwaterlinie

In de Zuiderwaterlinie werd niet alleen het Rampjaar herdacht, maar ook het Jubeljaar gevierd. Op verschillende plekken was de bezetting door de Spanjaarden juist een bevrijding en iets om over te jubelen. Dat deden ze dit jaar tijdens het Historisch Spektakel in Grave. In het boek ‘Rampjaar of Jubeljaar? Brabant in 1672-74’ zijn deze nuances in de geschiedenis uitgewerkt en gebundeld dankzij lokale verhalen.

Het Rampjaar stond centraal tijdens verschillende evenementen door de hele linie. Er werden lezingen gegeven in het Vughts museum met daarbij een beklimming van de St. Lambertustoren. We deelden onze kennis tijdens de Eerste Kennisdag Nederlandse waterlinies. Onze erfgoeddeskundige Jos Cuijpers gaf meerdere lezingen over de Zuiderwaterlinie. In Reek herdachten ze het Rampjaar met het project ‘Buiten de Veste’ en in Bergen op Zoom sloten ze de herdenking af met een lezing van Geert Mak en voorstelling van Concerto d’Amsterdam.

Kun je niet genoeg krijgen van de geschiedenis van het Rampjaar 1672, dat ons land aan het einde van de Gouden Eeuw trof? Kijk dan de docuserie van de NTR terug via NPO Start. In de aflevering ‘Eindelijk vrede’ komt de Zuiderwaterlinie en het Rampjaar in Brabant aan bod.

Boekpresentatie 'Rampjaar of Jubeljaar'

De Zuiderwaterlinie presenteerde op zondag 30 oktober 2022 een unieke publicatie. Voor het eerst is het Brabantse perspectief op het Rampjaar dat onze Nederlandse Republiek in 1672 trof onderzocht en gebundeld in het boek ‘Rampjaar of jubeljaar? Brabant in 1672-74’. Een unieke samenwerking tussen heemkundigen en professionals, de lokale kennis en de wetenschap heeft geleid tot een nieuw perspectief op de geschiedenis van het Rampjaar. Het wordt duidelijk dat deze bijzondere periode nog meer nuances kent: Brabant droeg veel bij aan de verdediging van de protestantse Republiek, maar in katholieke vrijstaten werd de bezetting door de Fransen als een ware bevrijding gevierd. Het afschudden van het protestantse Hollandse juk was iets om over te jubelen.

Bestel het boek

Het rampjaar in Brabant

“Majesteit, we vragen u zo snel mogelijk met ons in overleg te treden, want het lot van ons land hangt aan een zijden draad. We zijn omsingeld en bevinden ons in een veel slechtere positie dan in het jaar 1672, de vorige keer dat we in oorlog waren met Frankrijk. De onderhandelingen met Koning Lodewijk XIV halen niets uit. Zijn superieure leger heeft al bezit genomen van de Spaanse Nederlanden en verplaatst zich in een rap tempo. Elke dag komen ze dichter bij onze grenzen. Mochten zij aanvallen, dan zullen wij de gebieden langs onze grenzen inunderen, al moeten we de dijken doorsteken. De winter is voorbij, en de rust onder onze bevolking is ten einde. Het wordt voor hun opnieuw een rampzalige tijd, net als dat in de vorige oorlog zo was.”

Vrij vertaald is dit de samenvatting van het geheime verslag dat de Staten-Generaal in mei 1701 optekende, toen het Frankrijk van Lodewijk XIV op het punt stonden om vanuit de Spaanse Nederlanden – het huidige België – door te stoten naar de Republiek. Menno van Coehoorn was op dat moment volop bezig met het ontwerpen en bouwen van de Zuiderfrontier; het plan dat de Republiek achter de hand had om de Franse opmars tegen te houden.

Bron: Nationaal Archief (NA), Staten-Generaal – 1576-1796 (SG), 4610, 13 mei.

Lees het volledige verhaal